İl Müdürlüğümüz tarafından DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı'na sunulan Soğuk Süt Zinciri Projesi onaylanmış ve iki kurum tarafından imzalanan sözleşme ile proje uygulama süreci başlamıştır.
Van'da süt sektörünü canlandırması beklenen ve süt üreticisi ile süt sanayicisi arasında köprü görevi görecek olan Soğuk Süt Zinciri Projesi yatırım ve işletme süreci itibarı ile önemli bir organizasyon gerektirmektedir. Bu yönüyle ilimizde özel sektör ve zayıf olan üretici örgütleri yatırımı seklinde hayata geçirilmesi mümkün olmamıştır. Bu nedenle, yatırımın kamu organizasyonu ile gerçekleştirilmesi ve işletilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Bu amaçla; konu ile ilgili çok sayıda çalışma yapan İl Müdürlüğümüz ile süt toplama ve soğutma konusunda fizibilite çalışması yapan Van Ticaret Borsası arasında işbirliği yapılarak hazırlanan Soğuk Süt Zinciri Projesi 2020 yılı Ekim ayında İl Müdürlüğümüz tarafından DAP Bölge Kalkınma İdaresine sunulmuş ve proje ortağımız Van Ticaret Borsası'nın da talep ve temasları neticesinde günlük 30 ton süt toplama kapasiteli projenin 10 ton/gün kapasiteli 1. Etabı 2020 yılı yatırım programına alınmıştır.
İl Müdürlüğümüz tarafından soğutma tankları, araç ve gereçleri alınarak proje ortağımız ile beraber soğuk süt zinciri tesis edilecek ve belirlenecek şartlar çerçevesinde kar amacı gütmeden işletmek üzere proje ortağımız Van Ticaret Borsası'na tahsis edilecek. Önümüzdeki günlerde işletme ve tahsis şartları belirlenerek İl Müdürlüğümüz ile Van Ticaret Borsası arasında sözleşme imzalanacak.
Sisteme dahil olacak işletmeler süt üretiminde pilot işletmeler olarak İl Müdürlüğümüz tarafından yakından izlenecek. Bu işletmeler, hayvan sağlığı ve besleme, süt verimi ve kalitesi, sun'i tohumlama, işletme fiziki koşulları bakımından bilinçlendirilecek ve desteklenecek. Yapılan müdahaleler ve etkileri raporlanarak etki analiz çalışması yapılacak, elde edilen başarıların il geneline yayılması için eğitim ve yayım faaliyetlerine ağırlık verilecek.
Proje kapsamında inek sütü üretiminde ön planda olan Tuşba İlçesinde 17 köyde, 40 noktada, 120 işletmede süt toplanacak. Kapasitesi 150 lt ile 250 lt arasında değişen süt soğutma tankları 40 noktaya (işletmeye) bırakılacak. Projenin önümüzdeki yıl devam edecek 2. etabı ile diğer ilçelerde de süt toplanarak sanayiye aktarılacak.
Birinci etabı yakın zamanda uygulamaya geçecek proje ile Tuşba bölgesinde iki süt toplama bölgesinde süt toplanacak.
Birinci bölge; Kasımoğlu, Otluca, Gülsünler, Adıgüzel, Satıbey, Hıdır ve Özkaynak köyleri
İkinci bölge; Güvençli, Göllü, Yumrutepe, Atmaca, Alaköy, Mollakasım, Arısu, Topaktas, Çitören, Bardakçı
Üretici satamıyor, sanayici bulamıyor
2014 yılında İl Müdürlüğümüzce DAKA desteği ile hazırlanan Süt Eylem Planı çalışmaları kapsamında İlimizde tüm ilçeleri kapsayan saha çalışmasında 6000 adet işletme ile yüz yüze görüşülerek işletmelerin profilleri çıkarılmıştır. Çalışma kapsamında özellikle süt üretimi konusunda yaşanan sorunlar tespit edilerek Van İli Süt Eylem Planı hazırlanmıştır.
Yapılan çalışmalarda süt üreticilerinin sütü pazarlayamama, süt sanayicilerinin de süt temin edememe sorunu dikkat çekmiştir. 2020 yılı itibarı ile ilimizde yıllık üretilen 308.000 ton sütün ancak 12.000 tonu sanayiye aktarılabilmektedir. Sanayiye aktarılan süt miktarı bakımından Van oldukça geridedir. Türkiye'de üretilen sütün %60'ı sanayiye aktarılırken Van'da ise % 0,4'ü sanayiye aktarılıyor. İlimizde sanayiye aktarılan süt miktarının bu kadar düşük olmasının önemli bir sebebi, sütün otlu peynir olarak değerlendirilmesidir. Otlu peynir işletme ortamında yapılmakta ve çoğunlukla koyun sütü kullanılmaktadır. Otlu peynir faktörü nedeniyle koyun sütü değerlendirme dışı bırakılsa bile sanayiye aktarılan inek sütü oranı %7 gibi oldukça düşük bir düzeydedir.
Van Ticaret Borsasının 2019 yılında DAKA Desteği ile yaptığı çalışmada 7 ilçede 500 işletme ile yüz yüze anket yapılmıştır. Görüşme yapılan işletmelerin %2,4'ü ürettikleri sütü mandıralara verdiklerini, %76,4'ü süt toplama merkezi kurulması halinde ürettikleri sütü buraya vermek istediklerini belirtmiştir.
Bu nedenle, üretici ile sanayici arasında köprü olacak bir yatırım olarak soğuk süt zinciri kurulması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
"Köy yoğurdu" diye satılan sağlıksız yoğurtlar halk sağlığını tehdit ediyor
Piyasada "ev yoğurdu, köy yoğurdu" adı ile satılan yoğurtlara tüketiciler oldukça rağbet göstermektedir. Ancak sağlıklı şartlarda yapılmaması, güvenliğe uygun ambalajların kullanılmaması, üretimden son tüketime kadar soğuk zincire uyulmaması gibi nedenlerle bu ürünler halk sağlığı için büyük bir risk oluşturuyor. Bunun yanında kontrolsüz ve kayıt dışı üretilen bu ürünler süt sanayisini de olumsuz etkilemektedir.
Van'da Süt Sanayisi
Van'da süt sanayisinde önemli sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların önemli bir kısmı ilk ürün üretiminden kaynaklanan sorunlardır. İşletmelerin küçük ve çok dağınık olması, düşük verim, örgütlenememe, alt yapı yetersizliği, sektörde güçlü aktörlerin bulunmaması, sağlıksız süt, süt yüksek girdi maliyetleri gibi sorunlar üretimi olumsuz etkilemektedir. Bu sorunlar sütün sanayiye aktarılmasını zorlaştırmaktadır.
İlde çoğu Bakanlığımız desteği ile kurulan 17 adet süt işleme tesisinin kurulu kapasitesi yıllık 20 bin tondur. Bu tesisler ortalama %60 kapasite ile çalışmaktadır.
Süt Sektörüne Entegre Yaklaşım
İl Müdürlüğümüzce Van'da süt sektöründe üretimden kaynaklanan sorunların giderilmesi, süt ürünlerinin katma değerinin arttırılması, sanayinin güçlendirilmesi ve üretim ile sanayi arasında köprü kurulmasına yönelik çok boyutlu çalışmalar yürütülmektedir.
İşletmelerin verim açığının azaltılması ve kapasitelerinin arttırılması için eğitim, yayım, ıslah ve kırsal alt yapıyı çalışmaları neticesinde İlimizde son on yılda süt üretimi 205 bin ton'dan 308 bin tona yükselmiştir.
İl Müdürlüğümüzce özel sektöre
sağlanan destekler ile 15 yılda süt sanayisi kurulu kapasitesi on kat artarak
yıllık 20 bin ton’a çıkmıştır.
Çatak’ta İl Müdürlüğümüzce
yürütülen uygulamalı çiftçi okuluna katılan kadınlar kooperatif çatısı altında
örgütlenmektedir. Kurulacak olan kadın çiftçi kooperatifi için Çatak Belediyesi
işbirliği ile otlu peynir atölyesi kurulacak ve burada Van ile
özdeşleştirilecek toprak küplerde otlu peynir yapımı gerçekleştirilecek.
Özellikle toprak küpler ile otlu peynirin marka değeri arttırılacak.